De Romeinse weg tussen Naaldwijk en Voorburg

In Rijswijk werden in 1963 en 2005 twee mijlpalen uit de Romeinse tijd opgegraven.

De mijlpalen stonden langs de Romeinse weg, die vanaf de Maasmond bij Naaldwijk via Voorburg, de Romeinse stad Forum Hadriani, vermoedelijk in de richting Leiden liep. De Romeinen plaatsten langs de belangrijke wegen iedere Romeinse mijl een paal. Die gaf de afstand aan naar de dichtstbijzijnde stad. Bovendien maakten de mijlpalen deel uit van de imperiale communicatie. Zij waren als het ware de politieke reclame voor de keizer. Dat gebeurde met een lange opschrift op de paal dat de naam van de keizer en al zijn eretitels vermeldde. Dankzij de vermelding van die titels kunnen de historici een mijlpaal dateren.

De eerste mijlpaal werd in 1963 gevonden op een braakliggend terrein. Hij lag in gestorte aarde waardoor de oorspronkelijk plaats van de paal onbekend blijft. Deze nagenoeg intacte paal is circa twee meter hoog . Het opschrift was gewijd aan keizer Decius (249-251) en werd waarschijnlijk in het jaar 250 geplaatst. 

De tweede paal vonden de archeologen tijdens opgravingen terug in december 2005. Hij bevond zich nog op de oorspronkelijke plaats. Van deze paal bleef slechts 70 centimeter van het bovenste gedeelte bewaard. De zes bewaard gebleven regels van het opschrift vermelden de naam en titels van keizer Caracalla (211-217). Hij werd geplaatst in 212 of 213. Tijdens dat archeologisch onderzoek werden nog sporen van andere mijlpalen vastgesteld. De archeologen veronderstellen dat de mijlpaal van Decius, die in 1963 werd gevonden, oorspronkelijk ook op deze plaats stond.

Een belangrijke vondst van een groep van vier mijlpalen in het Wateringse Veld in Den Haag bewijst dat de Romeinen meerdere palen naast plaatsten. Daar werden mijlpalen gevonden van Antoninus Pius (151), Caracalla (212/213), Gordianus III (242/244) en Decius (250)Net als de mijlpalen van Rijswijk stonden zij langs de Romeinse weg die vanaf de Maasmond bij Naaldwijk via Voorburg, de Romeinse stad Forum Hadriani, vermoedelijk in de richting Leiden liep. De Romeinse weg zelf kwam tijdens de opgravingen aan het licht. In een profiel tekende hij zich af als een licht verhoogd plateau met een breedte van circa 6 meter. Hij was aan beide zijden geflankeerd door greppels. Sedertdien troffen de archeologen de weg op meerdere plaatsen aan.

Tenslotte moeten we hier nog de Mijlpaal van Monster vermelden die in 162 n.C. tijdens de gezamenlijke regering van de keizers Marcus Aurelius en Lucius Verus werd geplaatst. Ook van deze mijlpaal is de exacte vindplaats niet meer bekend. Hij werd omstreeks 1490 gevonden door monniken van de Abdij van Sion uit Rijswijk. De oudste vermelding van de vondst dateert van 1521.  Toen vermeldde van de Utrechtse kroniekschrijver Wilhelmus Heda Naaldwijk als vindplaats.

De evidentie van de mijlpalen maakt duidelijk dat zeker tijdens de regeringen van Caracalla en Decius de wegenwerken over een grote afstand plaatsvonden. Terwijl de mijlpalen van Antoninus Pius en Caracalla onmiskenbaar aantonen dat de beide keizers de opdrachtgevers waren van de wegenwerken, zijn de mijlpalen van Gordianus III en Decius wijdingen die door de inwoners van het Municipium Aelium Cananefatium ter ere van de keizer werden opgericht. Vermoedelijk hebben zij dat gedaan bij gelegenheid van de onderhoudswerken aan de weg die zij uit de eigen stadskassa hebben bekostigd.

Opgraving van de Romeinse mijlpalen in Wateringse Veld in 1997 (foto: Joanneke Hees)